Saga sjómanns
Síðasta sjóferðin
Samanburður á lífi sjómanna árið 1968 og því umhverfi sem þeir starfa við í dag er eins og að bera saman veröldina fyrir og eftir tilkomu internetsins.
Það var auðveld ákvörðun að halda ungur til sjós
Hafið þekur um það bil sjö tíundu hluta af yfirborði jarðar. Það er sveipað dulúð og töfraljóma og geymir enn svæði og tegundir sem maðurinn hefur aldrei augum barið. Segja má að í hafinu séu síðustu ókönnuðu víðáttur á þessari jörð sem við köllum heimili okkar og fyrir Kristján Björnsson, föður minn, hefur hafið líka verið annað heimili í hálfan sjötta áratug.
Áður en við tökum ímyndunaraflið út á Norður-Atlantshafið í nokkrar mínútur, þarf ég að gefa ykkur smá bakgrunn um föður minn, Kristján Björnsson. Hann fæddist 31. desember 1951. Foreldrar hans, Björn Kristjánsson sjómaður, og móðir hans, Sigurveig Jónsdóttir, ráðskona og síðar besta amma sem hægt var að eignast, sem gerði einnig bestu fisk og franskar á Íslandi.Faðir minn á fimm börn og tólf barnabörn og ótrúlega eiginkona hans og frábæra amma er Kristín Bogadóttir. Þau búa á á Siglufirði á hinum fallega Tröllaskaga, þar sem fjöllin eru brött og sjórinn grimmur.
Það var að sögn föður míns auðveld ákvörðun að halda ungur til sjós. Í raun kom aðeins tvennt til greina, að gerast sjómaður eða vörubílstjóri og hið síðarnefnda þótti honum fjarri því eins spennandi kostur og að sækja sjóinn. Á sjöunda áratug tuttugustu aldar fór skólakerfið engum silkihönskum um unga menn og konur sem voru lesblind, ofvirk og með dágóðan snert af athyglisbresti.
Föður mínum fannst ekki koma til greina að feta menntaveginn frekar. Þessi orkumikli og myndarlegi unglingur var í erfiðri stöðu. Þegar hann stóð sig vel í skólanum fundu kennararnir leiðir til þess að hæðast að honum og ef hann stóð sig illa var það sama uppi á teningnum. Það reyndist honum því auðveld ákvörðun að fá pláss á síldarbát frænda síns fljótlega eftir sextán ára afmælisdaginn sinn.
Á sjó
Hönnun byggð á arfleifðinni
Sögurnar sem hann segir eru stundum svo æsilegar að maður kemst ekki hjá að velta því fyrir sér hvort líf hans til sjós sé uppspuni.
Samanburður á lífi sjómanna árið 1968 og því umhverfi sem þeir starfa við í dag er eins og að bera saman veröldina fyrir og eftir tilkomu internetsins. Faðir minn minnist þess þegar hann hélt til síldveiða í Norðursjó og deildi klefa með fjórum öðrum. Vinnufötin voru þvegin með þeim hætti að þau voru dregin á eftir bátnum í köldum sjónum og skoluð á eftir með vatni til að hreinsa burt saltið. Þvottavélar, sjónvarpstæki eða einfaldar samskiptaleiðir við ástvini voru munaður sem hvorki áhöfnin né útgerðarmenn gátu leyft sér. Þeir voru burtu mánuðum saman og sumir misstu foreldra, eiginkonur og jafnvel börn á á meðan þeir voru á sjónum og urðu að sætta sig við að kveðja í kirkjugarðinum þegar þeir loksins komu heim.
Í dag, á nýjum skipum, hefur áhöfnin sér klefa með eigin baðherbergi, háhraða nettengingu og allar mögulegar sjónvarpsstöðvar til að horfa á. Þetta kemur sér sérstaklega vel þegar uppáhalds liðið þitt í ensku úrvalsdeildinni er að spila. Faðir minn hefur upplifað þetta allt. Hann hefur róið á bátum og skipum af öllum toga og fer ævinlega fögrum orðum um tíma sinn til sjós. Hann man eftir öllum sem hann hefur verið til sjós með. Hann hefur eignast fleiri vini en hann óraði nokkru sinni fyrir og sögurnar sem hann segir eru stundum svo æsilegar að maður kemst ekki hjá að velta því fyrir sér hvort líf hans til sjós sé uppspuni einn. Eitthvað sem á sér stað í hliðstæðri veröld og verður aðeins upplifað á hafi úti og sjómenn halda út af fyrir sig.
Menn eins og faðir minn verða ekki til í framtíðinni. Þeir verða að goðsögn, þjóðsögu, einhverju sem átti sér stað í gamla daga.
Síðasta sjóferðin
Til sjós er hann leiðtogi. Sá sem hægt er að treysta á að bregðist við vandamálum sem upp koma við erfiðar aðstæður og á bátinn gefur, eins og gjarnan vill verða í vályndum veðrum á Norður-Atlantshafi. Hann er líka þeim kostum gæddur að geta sagt sömu söguna aftur og aftur í messanum og alltaf líður manni eins og maður sé að heyra hana í fyrsta sinn. Þetta krefst persónutöfra og af þeim hefur hann nóg.
Ég fann mig knúinn til að skrásetja kveðju föður míns til hafsins. Ég áttaði mig á því að saga hans er mikilvæg yngri kynslóðum sem ekki vita hvað Sony Walkman er, skilja ekki hvers vegna ekkert sjónvarp var á fimmtudögum og allan júlímánuð á Íslandi og hvers vegna sala á bjór var ekki heimiluð á Íslandi fyrr en 1. mars 1989. Ástæðan er sú að menn eins og faðir minn verða ekki til í framtíðinni. Þeir verða að goðsögn, þjóðsögu, einhverju sem átti sér stað í gamla daga.
Fyrir pabba hefur hafið verið annað heimili í hálfan sjötta áratug. Heimili sem hann er nú í þann mund að yfirgefa þegar hann sest í helgan stein.
